Tüketici hukuku, tüketicilerin, mal ve hizmet alımları sırasında satıcılar ve sağlayıcılar karşısında korunmasını amaçlayan, tüketici işlemlerinden ve uygulamalarından doğan uyuşmazlıkların çözümünü düzenleyen bir hukuk dalıdır. 6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun (TKHK), tüketici haklarının temel dayanağını oluşturur ve tüketicilere geniş bir koruma yelpazesi sunar. Bu makalede, tüketici hukuku kapsamındaki haklar, uyuşmazlıkların çözüm yolları ve tüketicilerin hukuki destek alabilecekleri merciler ele alınacaktır.
Tüketici Kimdir?
TKHK’ya göre tüketici; ticari veya mesleki olmayan amaçlarla hareket eden gerçek veya tüzel kişiyi ifade eder.
Tüketici Hakları Nelerdir?
Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun, tüketicilere geniş kapsamlı haklar tanımıştır. Bu haklardan bazıları şunlardır:
- Temel İhtiyaçların Karşılanması Hakkı: Tüketicilerin barınma, ısınma, aydınlanma, su, haberleşme, ulaşım gibi temel ve zorunlu ihtiyaçlarının karşılanmasını isteme hakkıdır.
- Güvenlik ve Güven İçinde Olma Hakkı: Pazara sunulan mal ve hizmetlerin güvenli olması, can ve mal güvenliği açısından risk taşımaması gerekir.
- Bilgi Edinme Hakkı: Tüketicilerin, satın aldıkları mal veya hizmetlerle ilgili doğru, eksiksiz ve anlaşılır şekilde bilgilendirilme hakkıdır.
- Seçme Hakkı: Tüketicilerin, istedikleri mal ve hizmeti serbestçe seçebilme hakkıdır.
- Temsil Edilme Hakkı: Tüketicilerin, haklarını korumak amacıyla temsil edilme, örgütlenme ve seslerini duyurma hakkıdır.
- Eğitilme Hakkı: Tüketicilerin, hakları ve bu hakları nasıl kullanacakları konusunda eğitilme hakkıdır.
- Zararın Giderilmesi (Tazmin Edilme) Hakkı: Tüketicilerin, satın aldıkları mal veya hizmetin ayıplı olması veya sözleşmeye aykırı olması durumunda, uğradıkları zararın tazmin edilmesini talep etme hakkıdır.
- Sağlıklı Bir Çevrede Yaşama Hakkı: Tüketicilerin, sağlıklı ve dengeli bir çevrede yaşama hakkıdır.
Tüketici Hukukunda Ayıplı Mal ve Hizmet:
- Ayıplı Mal: Tüketiciye teslimi anında, taraflarca kararlaştırılmış olan örnek ya da modele uygun olmaması ya da objektif olarak sahip olması gereken özellikleri taşımaması nedeniyle sözleşmeye aykırı olan maldır. Ambalajında, etiketinde, tanıtma ve kullanma kılavuzunda, internet portalında ya da reklam ve ilanlarında yer alan özelliklerden bir veya birden fazlasını taşımayan; satıcı tarafından bildirilen veya teknik düzenlemesinde tespit edilen niteliğe aykırı olan; muadili olan malların kullanım amacını karşılamayan, tüketicinin makul olarak beklediği faydaları azaltan veya ortadan kaldıran maddi, hukuki veya ekonomik eksiklikler içeren mallar da ayıplı olarak kabul edilir.
- Ayıplı Hizmet: Sözleşmede veya objektif olarak sahip olması gereken niteliklere aykırı olan, gereği gibi veya hiç ifa edilmeyen hizmettir.
Ayıplı Mal veya Hizmet Halinde Tüketicinin Seçimlik Hakları:
Tüketici, ayıplı mal durumunda, satıcıya karşı aşağıdaki seçimlik haklardan birini kullanabilir:
- Satılanı Geri Vermeye Hazır Olduğunu Bildirerek Sözleşmeden Dönme: Bu durumda, tüketici malı iade eder ve ödediği bedelin tamamını geri alır.
- Satılanı Alıkoyup Ayıp Oranında Satış Bedelinden İndirim İsteme: Tüketici, malı iade etmez, ancak ayıp oranında bedelden indirim talep eder.
- Aşırı Bir Masraf Gerektirmediği Takdirde, Bütün Masrafları Satıcıya Ait Olmak Üzere Satılanın Ücretsiz Onarılmasını İsteme: Tüketici, malın ücretsiz olarak onarılmasını talep edebilir.
- İmkân Varsa, Satılanın Ayıpsız Bir Misli ile Değiştirilmesini İsteme: Tüketici, malın ayıpsız bir benzeri ile değiştirilmesini talep edebilir.
Ayıplı hizmet durumunda ise tüketici;
- Hizmetin yeniden görülmesi,
- Hizmet sonucu ortaya çıkan eserin ücretsiz onarımı,
- Ayıp oranında bedelden indirim,
- Sözleşmeden dönme haklarından birini kullanabilir.
Tüketici Uyuşmazlıklarında Başvuru Yolları:
Tüketici uyuşmazlıklarında, uyuşmazlık konusunun parasal değerine göre, Tüketici Hakem Heyetlerine veya Tüketici Mahkemelerine başvurulabilir.
- Tüketici Hakem Heyetleri: 2023 yılı için değeri 66.000 TL‘nin altındaki uyuşmazlıklarda Tüketici Hakem Heyetlerine başvuru zorunludur. Bu heyetler, illerde Ticaret İl Müdürlüğü, ilçelerde ise Kaymakamlık bünyesinde bulunur. Başvurular e-devlet üzerinden de yapılabilir. Tüketici Hakem Heyetlerinin verdiği kararlar tarafları bağlar. Taraflar bu kararlara karşı kararın tebliğinden itibaren 15 gün içinde Tüketici Mahkemesine itiraz edebilirler.
- Tüketici Mahkemeleri: Tüketici Hakem Heyetlerinin görev sınırı üzerindeki uyuşmazlıklar ile Tüketici Hakem Heyeti kararlarına karşı yapılan itirazlara Tüketici Mahkemeleri bakar. Tüketici mahkemesi bulunmayan yerlerde ise Asliye Hukuk Mahkemeleri, Tüketici Mahkemesi sıfatıyla bu davalara bakar.
Tüketici Hukuku Kapsamındaki Bazı Uyuşmazlıklar:
- Ayıplı mal veya hizmetten kaynaklanan uyuşmazlıklar
- Tüketici sözleşmelerindeki haksız şartlar
- Mesafeli satış sözleşmeleri (internet, telefon vb. yoluyla yapılan satışlar)
- Devre tatil ve paket tur sözleşmeleri
- Tüketici kredileri ve konut finansmanı sözleşmeleri
- Abonelik sözleşmeleri
- Ön ödemeli konut satışları
- Garanti belgesi ve satış sonrası hizmetlerden kaynaklanan uyuşmazlıklar
- Haksız ve aldatıcı ticari uygulamalar
- Reklamlar
- Piyasa gözetimi ve denetimi
- Ürün güvenliği ve sorumluluğu
Tüketici Hukuku Uyuşmazlıklarında Avukatın Rolü:
Tüketici hukuku, tüketicilerin haklarını koruyan ve bu hakların ihlali durumunda çeşitli hukuki yollar öngören bir hukuk dalıdır. Tüketici hukuku alanındaki uyuşmazlıklarda, bir avukattan hukuki destek almak, haklarınızın korunması, sürecin doğru yönetilmesi ve lehe sonuçlanması açısından büyük önem taşır.
- Hukuki Danışmanlık: Tüketici hukuku ile ilgili tüm konularda (ayıplı mal/hizmet, sözleşmeden cayma, haksız şartlar, garanti, başvuru yolları vb.) hukuki danışmanlık hizmeti verilmesi.
- Tüketici Hakem Heyetine Başvuru: Tüketici Hakem Heyetine yapılacak başvuruların hazırlanması, gerekli belgelerin toplanması ve sürecin takibi.
- Dava Takibi: Tüketici Mahkemelerinde açılacak davaların (tazminat, bedel iadesi, değiştirme, onarım, sözleşmeden dönme vb.) takibi, dilekçelerin hazırlanması, delillerin toplanması, duruşmalarda temsil ve sürecin sonuçlandırılması.
- İcra Takibi: Tüketici Hakem Heyeti veya Tüketici Mahkemesi kararlarının icraya konulması ve alacakların tahsili.
- Arabuluculuk: Tüketici uyuşmazlıklarında, ihtiyari ya da dava şartı olarak arabuluculuk sürecinin yönetilmesi.
Boran & Üner Hukuk Bürosu ve Tüketici Hukuku Hizmetleri:
Boran & Üner Hukuk Bürosu, tüketici hukuku alanında uzman avukat kadrosuyla, müvekkillerine hukuki danışmanlık ve avukatlık hizmetleri sunmaktadır. Ayıplı mal ve hizmetlerden kaynaklanan uyuşmazlıklar, tüketici sözleşmeleri, mesafeli satışlar, devre tatil ve paket tur sözleşmeleri, tüketici kredileri, ön ödemeli konut satışları, garanti belgesi ve satış sonrası hizmetler, haksız ve aldatıcı ticari uygulamalar ve tüketici hukukuna ilişkin diğer tüm konularda müvekkillerimize hukuki destek sağlamaktayız.
Ofisimiz, ön ödemeli konut satış sözleşmelerinden doğan tapu iptal ve tescil davaları konusunda da müvekkillerine hukuki hizmet vermektedir.
Avukat Orhan Boran, tüketici hukuku alanındaki tecrübesi ile müvekkillerine, tüketici haklarının korunması ve ihlallerin giderilmesi için gerekli hukuki desteği sağlamaktadır.