Sözleşme hukuku, iki veya daha fazla taraf arasında hukuki sonuç doğurmaya yönelik olarak yapılan anlaşmaları ve bu anlaşmalardan doğan hak ve yükümlülükleri düzenleyen hukuk dalıdır. Gerek günlük hayatta gerekse ticari ilişkilerde sıklıkla karşılaştığımız sözleşmeler, tarafların irade özgürlüğü çerçevesinde, belirli bir hukuki sonuca ulaşmak amacıyla kurulur. Sözleşme hukuku, Türk Borçlar Kanunu’nda düzenlenmiştir ve borçlar hukukunun önemli bir bölümünü oluşturur.
Sözleşme Nedir?
Sözleşme, iki veya daha fazla tarafın, karşılıklı ve birbirine uygun irade beyanlarıyla meydana gelen ve hukuki sonuç doğuran bir işlemdir. Sözleşmenin kurulabilmesi için;
- En az iki tarafın bulunması,
- Tarafların hukuki işlem ehliyetine sahip olması,
- Tarafların iradelerinin karşılıklı ve birbirine uygun olması,
- Sözleşmenin konusunun hukuka, ahlaka ve kamu düzenine aykırı olmaması,
- Kanunda öngörülen şekil şartlarına uyulması (bazı sözleşmeler için)
gerekmektedir.
Sözleşmenin Unsurları:
- İcap (Öneri): Bir tarafın, sözleşme yapma iradesini karşı tarafa yönelttiği, belirli ve bağlayıcı nitelikteki irade beyanıdır.
- Kabul: İcapta (öneride) bulunan tarafa, icabın (önerinin) kabul edildiğine dair dönmesi gereken irade açıklamasıdır.
- Tarafların Ehliyeti: Sözleşmenin taraflarının, hukuki işlem yapma ehliyetine (fiil ehliyetine) sahip olması gerekir. Ayırt etme gücüne sahip, ergin ve kısıtlı olmayan kişiler tam ehliyetlidir ve her türlü hukuki işlemi yapabilirler.
- Hukuka ve Ahlaka Uygunluk: Sözleşmenin konusunun ve amacının hukuka, ahlaka ve kamu düzenine aykırı olmaması gerekir.
- Şekil: Kural olarak sözleşmeler herhangi bir şekle tabi değildir (sözlü, yazılı veya resmi şekilde yapılabilir). Ancak, kanun bazı sözleşmeler için özel şekil şartları öngörmüş olabilir (örneğin, taşınmaz satış sözleşmesi, taşınmaz satış vaadi sözleşmesi, kat karşılığı inşaat sözleşmesi, resmi şekilde yapılmalıdır).
Sözleşme Türleri:
Sözleşmeler, konularına, taraflarına, şekillerine ve hukuki niteliklerine göre çeşitli türlere ayrılır. Bazı önemli sözleşme türleri şunlardır:
- Satış Sözleşmesi: Satıcının, bir malın mülkiyetini alıcıya devretmeyi, alıcının da buna karşılık bir bedel ödemeyi üstlendiği sözleşmedir.
- Kira Sözleşmesi: Kiraya verenin, bir şeyin kullanılmasını veya kullanmayla birlikte ondan yararlanılmasını kiracıya bırakmayı, kiracının da buna karşılık kararlaştırılan kira bedelini ödemeyi üstlendiği sözleşmedir.
- Hizmet Sözleşmesi: İşçinin, işverene bağımlı olarak belirli veya belirsiz bir süre için iş görmeyi ve işverenin de ona bir ücret ödemeyi üstlendiği sözleşmedir.
- Eser Sözleşmesi: Yüklenicinin, bir eser meydana getirmeyi, iş sahibinin de bunun karşılığında bir bedel ödemeyi üstlendiği sözleşmedir.
- Vekalet Sözleşmesi: Vekilin, vekalet verenin bir işini görmeyi veya işlemini yapmayı üstlendiği sözleşmedir.
- Bağışlama Sözleşmesi: Bağışlayanın, sağlararası sonuç doğurmak üzere, malvarlığından karşılıksız olarak bağışlanana kazandırma yapmayı üstlendiği sözleşmedir.
- Ödünç (Kullanım ve Tüketim) Sözleşmeleri: Ödünç verenin, bir şeyin kullanılmasını (kullanım ödüncü) veya bir miktar paranın ya da misli bir şeyin mülkiyetini (tüketim ödüncü) bedelsiz olarak diğer tarafa devretmeyi, diğer tarafın da o şeyi kullandıktan sonra iade etmeyi veya aynı nitelik ve miktarda geri vermeyi üstlendiği sözleşmelerdir.
- Kat Karşılığı İnşaat Sözleşmesi: Arsa sahibinin, arsasının belirli paylarını müteahhide devretmeyi, müteahhidin de bunun karşılığında arsa üzerinde bağımsız bölümler inşa ederek arsa sahibine vermeyi üstlendiği sözleşmedir.
- Trampa Sözleşmesi: Taraflardan birinin diğer tarafa bir veya birden çok şeyin zilyetlik ve mülkiyetini, diğer tarafın da karşı edim olarak başka bir veya birden çok şeyin zilyetlik ve mülkiyetini devretmeyi üstlendiği sözleşmedir.
- Ortaklık (Adi Şirket) Sözleşmesi: İki ya da daha fazla kişinin, ortak bir amaca ulaşmak için emek ve/veya sermayelerini birleştirmeyi üstlendikleri sözleşmedir.
- Franchise Sözleşmesi: Bir ürün veya hizmetin imtiyaz hakkına sahip tarafın, belirli bir süre, koşul ve sınırlar içinde, işin yönetim ve organizasyonuna ilişkin bilgi ve destek sağlamak suretiyle, imtiyaz hakkını ticari işler yürütmek üzere ikinci tarafa verdiği imtiyazdan doğan, uzun dönemli ve sürekli bir iş ilişkisinin kurulduğu sözleşmedir.
- Aracı Sözleşmeleri: Komisyon, acentelik, simsarlık gibi, bir tarafın diğer taraf adına veya hesabına işlem yapmayı üstlendiği sözleşmelerdir.
Sözleşmelerin İfası ve İhlali:
Taraflar, sözleşmeden doğan borçlarını, sözleşmede kararlaştırıldığı şekilde, dürüstlük kuralına uygun olarak ifa etmekle yükümlüdür. Borcun hiç veya gereği gibi ifa edilmemesi durumunda, borca aykırılık (sözleşmenin ihlali) söz konusu olur.
Sözleşmenin İhlali Halinde Alacaklının Hakları:
- Aynen İfa: Alacaklı, borçludan borcun aynen ifa edilmesini talep edebilir.
- Tazminat: Alacaklı, borcun hiç veya gereği gibi ifa edilmemesi nedeniyle uğradığı zararın tazminini talep edebilir.
- Cezai Şart: Taraflar, borcun hiç veya gereği gibi ifa edilmemesi durumunda, borçlunun belirli bir miktar para ödemesini (cezai şart) kararlaştırabilirler.
- Sözleşmeden Dönme: Bazı durumlarda, alacaklı, sözleşmeden dönme hakkına sahiptir.
- Sözleşmenin Feshi: Bazı durumlarda, alacaklı, sözleşmeyi fesih hakkına sahiptir.
Sözleşme Hukuku Uyuşmazlıklarında Avukatın Rolü:
Sözleşme hukuku, geniş ve teknik bir alandır. Sözleşmelerin hazırlanması, yorumlanması ve uygulanması aşamalarında hukuki bilgi ve deneyim büyük önem taşır. Bu nedenle, sözleşme hukuku alanında uzman bir avukattan hukuki destek almak, hak kayıplarının önlenmesi ve uyuşmazlıkların etkin bir şekilde çözümü açısından gereklidir.
- Hukuki Danışmanlık: Sözleşme hukuku ile ilgili tüm konularda hukuki danışmanlık hizmeti verilmesi.
- Sözleşme Hazırlama ve İnceleme: Her türlü sözleşmenin (satış, kira, hizmet, eser, vekalet, kat karşılığı inşaat, franchise, distribütörlük vb.) müvekkillerin ihtiyaçlarına ve hukuka uygun şekilde hazırlanması, mevcut sözleşmelerin incelenmesi ve risk analizlerinin yapılması.
- Müzakere Sürecinde Temsil: Sözleşme görüşmeleri ve müzakereleri sırasında müvekkillerin temsil edilmesi, haklarının ve menfaatlerinin korunması.
- Dava Takibi: Sözleşmelerden kaynaklanan uyuşmazlıklarda (alacak, tazminat, fesih, ifa, tespit vb.) dava açılması, takibi ve sonuçlandırılması.
- Arabuluculuk: Sözleşmelerden kaynaklanan uyuşmazlıklarda arabuluculuk sürecinin yönetilmesi.
- İcra Takibi: Sözleşmeden kaynaklanan alacakların tahsili için icra takibi başlatılması ve sürecin yönetilmesi.
Boran & Üner Hukuk Bürosu ve Sözleşme Hukuku Hizmetleri:
Boran & Üner Hukuk Bürosu, sözleşme hukuku alanında uzman avukat kadrosuyla, müvekkillerine her türlü sözleşmenin hazırlanması, incelenmesi, müzakere edilmesi ve sözleşmelerden kaynaklanan uyuşmazlıkların çözümü konularında hukuki destek sunmaktadır.
Avukat Orhan Boran, sözleşme hukuku alanındaki tecrübesi ile müvekkillerine, sözleşmelerin hazırlanması ve yorumlanması, sözleşmeden doğan hak ve yükümlülüklerin belirlenmesi ve sözleşme ihlallerinden kaynaklanan uyuşmazlıkların çözümü konularında hukuki destek sağlamaktadır.